دیتاسنتر (Data Center) چیست؟

در دنیای امروز که تکنولوژی و اینترنت بخش عمده‌ای از زندگی ما را تشکیل می‌دهند، اصطلاح «دیتاسنتر» یا مرکز داده به گوشمان می‌خورد. اما دیتاسنتر دقیقاً چیست؟ به زبان ساده، دیتاسنتر به مجموعه‌ای از تسهیلات و تجهیزات گفته می‌شود که به منظور ذخیره‌سازی، مدیریت، و توزیع داده‌ها و اطلاعات به کار می‌روند. این مراکز به عنوان قلب تپنده بسیاری از سازمان‌ها و شرکت‌ها عمل می‌کنند و از اهمیت بسیار بالایی برخوردارند.

در این مطلب از وبلاگ هم‌روش قصد داریم با اجزاء مختلف دیتاسنتر، معماری و اهمیت آن آشنا شویم.

اجزای اصلی دیتاسنتر

برای درک بهتر مفهوم دیتاسنتر، ابتدا باید با اجزای اصلی آن آشنا شویم:

1. سرورها (Servers): سرورها کامپیوترهای قدرتمندی هستند که اطلاعات و داده‌ها را پردازش و ذخیره می‌کنند. در دیتاسنتر، هزاران سرور ممکن است وجود داشته باشد که همگی به هم متصل هستند و به ارائه خدمات مختلف می‌پردازند.
2. ذخیره‌سازی (Storage): این بخش شامل دستگاه‌ها و سیستم‌هایی است که داده‌ها را ذخیره می‌کنند. تجهیزات ذخیره‌سازی ممکن است شامل هارد دیسک‌ها، SSDها، یا سیستم‌های ابری باشد.
3. شبکه (Networking): شبکه‌ها به دیتاسنتر اجازه می‌دهند که داده‌ها را بین سرورها و به کاربران نهایی منتقل کند. این بخش شامل روترها، سوییچ‌ها و کابل‌های فیبر نوری است که به ارتباطات داخلی و خارجی کمک می‌کنند.
4. زیرساخت‌های فیزیکی (Physical Infrastructure): این بخش شامل سیستم‌های برق، تهویه، سیستم‌های اطفای حریق و تجهیزات خنک‌کننده است. تمامی این زیرساخت‌ها برای اطمینان از عملکرد بهینه دیتاسنتر و جلوگیری از خرابی‌ها ضروری فراهم شده‌اند.
5. امنیت (Security): حفاظت از داده‌ها و سرورها از اهمیت بالایی برخوردار است. بنابراین، دیتاسنترها دارای سیستم‌های امنیتی پیشرفته‌ای مانند فایروال‌ها، سیستم‌های شناسایی نفوذ (IDS) و پروتکل‌های رمزنگاری هستند.

انواع دیتاسنتر

دیتاسنترها بر اساس نوع کاربرد و نیازهای سازمان‌ها به انواع مختلفی تقسیم می‌شوند:

1. دیتاسنترهای سازمانی (Enterprise Data Centers): این دیتاسنترها معمولاً متعلق به شرکت‌های بزرگ هستند و به طور اختصاصی برای آن‌ها طراحی و مدیریت می‌شوند. این نوع دیتاسنترها معمولاً در محل سازمان یا نزدیک به آن قرار دارند.
2. دیتاسنترهای کلوکیشن (Colocation Data Centers): در این نوع دیتاسنترها، شرکت‌ها می‌توانند سرورها و تجهیزات خود را در یک دیتاسنتر اشتراکی قرار دهند. این دیتاسنترها به سازمان‌ها اجازه می‌دهند که از زیرساخت‌های آماده استفاده کنند بدون اینکه نیاز به سرمایه‌گذاری بزرگ در تجهیزات و فضا داشته باشند.
3. دیتاسنترهای ابری (Cloud Data Centers): دیتاسنترهای ابری توسط ارائه‌دهندگان خدمات ابری مانند آمازون وب سرویس (AWS)، مایکروسافت آژور، و گوگل کلود مدیریت می‌شوند. در این نوع دیتاسنتر، منابع پردازشی و ذخیره‌سازی به صورت مجازی به کاربران ارائه می‌شود.
4. دیتاسنترهای لبه (Edge Data Centers): این نوع دیتاسنترها به منظور کاهش تاخیر در انتقال داده‌ها و افزایش سرعت پردازش، نزدیک به محل کاربران نهایی قرار دارند. این دیتاسنترها برای کاربردهای حساسی مانند اینترنت اشیا (IoT) و سرویس‌های ویدیویی فوری استفاده می‌شوند.

معماری دیتاسنتر

معماری یک دیتاسنتر به ساختار کلی و نحوه سازماندهی اجزای مختلف آن اشاره دارد. این معماری باید به گونه‌ای باشد که دیتاسنتر بتواند نیازهای فعلی و آینده را برآورده کند. سه بخش اصلی معماری دیتاسنتر عبارتند از:

1. زیرساخت فیزیکی (Physical Infrastructure): شامل مکان، ساختار فیزیکی، سیستم‌های خنک‌کننده و تهویه، و سیستم‌های برق اضطراری است. این بخش باید به گونه‌ای طراحی شود که امکان ارتقاء و توسعه را داشته باشد.
2. زیرساخت شبکه (Network Infrastructure): شامل تمامی اتصالات و تجهیزات شبکه‌ای است که امکان انتقال داده‌ها بین سرورها و به کاربران نهایی را فراهم می‌کند. طراحی این بخش باید بهینه باشد تا ترافیک داده‌ها بدون تاخیر و اختلال منتقل شود.
3. سیستم‌های نرم‌افزاری و مدیریتی (Software and Management Systems): شامل نرم‌افزارهایی می‌شود که برای مدیریت سرورها، ذخیره‌سازی، شبکه و امنیت استفاده می‌شوند. این نرم‌افزارها به اپراتورهای دیتاسنتر کمک می‌کنند تا به صورت مؤثر و کارآمد دیتاسنتر را مدیریت کنند.

تفاوت دیتاسنتر و کلود

دیتاسنتر (Data Center) و کلود (Cloud) دو مفهوم مهم در حوزه فناوری اطلاعات و زیرساخت‌های دیجیتال هستند که هر یک کاربردها و ویژگی‌های خاص خود را دارند. در ادامه تفاوت‌های کلیدی این دو را توضیح می‌دهیم:

مدیریت و مالکیت:

• دیتاسنتر: در دیتاسنترها، شرکت‌ها مالکیت کامل بر سرورها و تجهیزات دارند و مسئول مدیریت، نگهداری و بروزرسانی آن‌ها هستند.
• کلود: در کلود، منابع به صورت اجاره‌ای از ارائه‌دهندگان خدمات کلود (مانند هم‌روش) تهیه می‌شوند و مدیریت فیزیکی تجهیزات بر عهده ارائه‌دهنده است.

مقیاس‌پذیری:

• دیتاسنتر: مقیاس‌پذیری در دیتاسنتر محدودتر است، زیرا گسترش زیرساخت‌های فیزیکی نیازمند سرمایه‌گذاری سنگین و زمان‌بر است.
• کلود: کلود بسیار مقیاس‌پذیر است و کاربران می‌توانند به سرعت منابع خود را با توجه به نیاز افزایش یا کاهش دهند.

هزینه‌ها:

• دیتاسنتر: هزینه‌های دیتاسنتر شامل سرمایه‌گذاری اولیه برای خرید تجهیزات، نگهداری، برق، خنک‌سازی و نیروی انسانی می‌شود.
• کلود: در کلود، هزینه‌ها به صورت اشتراکی و بر اساس میزان استفاده محاسبه می‌شود، که می‌تواند هزینه‌های اولیه را کاهش دهد و انعطاف‌پذیری بیشتری در مدیریت هزینه‌ها ارائه دهد.

امنیت:

• دیتاسنتر: امنیت فیزیکی و دیجیتال در دیتاسنترها به طور مستقیم توسط شرکت مالک مدیریت می‌شود.
• کلود: امنیت در کلود توسط ارائه‌دهندگان خدمات کلود مدیریت می‌شود، اما کاربران همچنان مسئولیت امنیت داده‌های خود را بر عهده دارند و باید سیاست‌های امنیتی مناسبی را پیاده‌سازی کنند.

دسترسی و انعطاف‌پذیری:

• دیتاسنتر: دسترسی به منابع در دیتاسنتر معمولاً محدود به شبکه داخلی شرکت یا ارتباطات VPN است.
• کلود: کلود امکان دسترسی به منابع از هر جایی که اینترنت وجود دارد را فراهم می‌کند، که این انعطاف‌پذیری بیشتری به کاربران می‌دهد.

نوآوری و به‌روزرسانی:

• دیتاسنتر: به‌روزرسانی‌ها و نوآوری‌ها در دیتاسنتر ممکن است به دلیل هزینه و پیچیدگی، زمان‌بر باشند.
• کلود: ارائه‌دهندگان خدمات کلود معمولاً به‌روزترین فناوری‌ها را به کاربران خود ارائه می‌دهند و به‌روزرسانی‌ها به صورت مداوم و خودکار انجام می‌شود.

کاربردها:

• دیتاسنتر: بیشتر برای سازمان‌هایی که نیاز به کنترل کامل بر زیرساخت‌ها دارند و یا به دلایل قانونی یا امنیتی نمی‌توانند از خدمات کلود استفاده کنند، مناسب است.
• کلود: مناسب برای کسب‌وکارهایی که به دنبال انعطاف‌پذیری، کاهش هزینه‌های اولیه و دسترسی آسان به منابع هستند.

در پایان

دیتاسنتر بخش بسیار مهمی از دنیای فناوری کنونی ما هستند. بدون شک بدون وجود دیتاسنترها، اینترنت به‌شکل کنونی در دسترس نخواهد بود و امکان استفاده از ابزارهای مختلف وجود نخواهد داشت. در این مطلب از وبلاگ هم‌روش به بررسی دیتاسنترها و اجزاء مختلف آن پرداختیم و همچنین تفاوت آن با محیط‌های ابری را بررسی کردیم.